"To Χρήμα ως Κέρδος" (Μέρος 20o)

O Φετιχισμός του Εμπορεύματος και του Κεφαλαίου.

“Αν αφαιρέσουμε, από την τεχνικά, με την ανθρώπινη δραστηριότητα, μεταμορφωμένη φύση, δηλαδή από το τεχνικά δημιουργημένο περιβάλλον κατοίκησής μας, την ανθρώπινη εργασία, τι μένει; Ατόφια η φύση!! Το τοπίο”.

Παρατηρούμε τον κατασκευασμένα, υλικό κόσμο που μας περιβάλλει, τον δημιουργημένο με την ανθρώπινη δραστηριότητα, την ανθρώπινη εργασία. Αυτοκίνητα, μηχανήματα, κτήρια, βιτρίνες με ρούχα, υποδήματα, ηλεκτρικές συσκευές, έπιπλα και κάθε λογής αντικείμενα χρήσης. Αν από όλα αυτά τα πράγματα αφαιρέσουμε την ανθρώπινη εργασία τι μένει; Τίποτα. Γιατί και τα φυσικά υλικά στοιχεία (ξύλο, δέρμα, μεταλλεύματα, ύφασμα, ορυκτά κλπ) που έχουν αποσπαστεί από την φύση και έχουν μεταμορφωθεί, με το ξόδεμα ανθρώπινης εργασίας, σε αξίες χρήσης (ωφέλιμα πράγματα για τον άνθρωπο), «επιστρέφουν» στον «τόπο» τους, στη φυσική τους μορφή και θέση.

Συνεπώς, αν αφαιρέσουμε, από την τεχνικά - με την ανθρώπινη δραστηριότητα- μεταμορφωμένη φύση, δηλαδή από το τεχνικά δημιουργημένο περιβάλλον κατοίκησής μας, την ανθρώπινη εργασία, τι μένει; Ατόφια η φύση!! Το τοπίο. Το γήινο τοπίο, όπως ήταν μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων. (Εννοείται με τις όποιες φυσικές μεταβολές του). Και ο άνθρωπος βέβαια, αλλά δεν είναι, αυτό το θέμα.*

Να τι λέει ο Μαρξ σχετικά με το ζήτημα :

«Αν τώρα παραβλέψουμε την αξία χρήσης (ωφελιμότητα) των σωμάτων των εμπορευμάτων, τους μένει μονάχα μια ιδιότητα, η ιδιότητα ότι είναι προϊόντα εργασίας. Έτσι όμως μεταμορφώθηκε κιόλας για μας το προϊόν της εργασίας. Αν κάνουμε αφαίρεση από την αξία του χρήσης, κάνουμε επίσης αφαίρεση και από τα συστατικά μέρη και τις μορφές του σώματος του, που το κάνουν αξία χρήσης. Δεν είναι πια τραπέζι ή σπίτι ή νήμα ή κάποιο άλλο ωφέλιμο πράγμα. Έσβησαν όλες οι αισθητές ιδιότητές του.Δεν είναι επίσης και το προϊόν της εργασίας του ξυλουργού ή του οικοδόμου ή του κλώστη ή κάποιας άλλης συγκεκριμένης παραγωγικής εργασίας. Μαζί με τον ωφέλιμο χαρακτήρα των προϊόντων της εργασίας εξαφανίζεται και ο ωφέλιμος χαρακτήρας των εργασιών που περιέχονται σ’ αυτά, εξαφανίζονται επομένως και οι διάφορες συγκεκριμένες μορφές αυτών των εργασιών (εξειδικευμένες εργασίες), δεν διακρίνονται πια μεταξύ τους. Αλλά έχουν αναχθεί όλες στην ίδια ανθρώπινη εργασία, στην αφηρημένη ανθρώπινη εργασία...μια αξία χρήσης λοιπόν, ή ένα αγαθό έχει αξία μόνο γιατί μέσα σ’ αυτό έχει αντικειμενοποιηθεί ή υλοποιηθεί αφηρημένη ανθρώπινη εργασία…» 1
 

Από τα πάρα πάνω λοιπόν, το πρώτο που ξεκαθαρίζει στη σκέψη μας, είναι ότι: όλες οι αξίες χρήσης, δηλαδή τα ωφέλιμα για τον άνθρωπο πράγματα, τα οποία αποτελούν το υλικό περιεχόμενο του πλούτου - όποια κι αν είναι ιστορικά η κοινωνική μορφή του - δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το καθένα ξεχωριστά, αποκρυσταλλωμένη και όλα μαζί, συσσωρευμένη ανθρώπινη εργασία.

Ξεκινώντας από αυτή τη βάση, βρισκόμαστε έτσι σε μια πλεονεκτική θέση, όσο αφορά, στην κατανόηση του αινιγματικού χαραχτήρα του εμπορεύματος.

Πριν από αυτό όμως, προβάλει ένα εύλογο ερώτημα : πως, ενώ ο πλούτος είναι το αποτέλεσμα της εργασίας - Η εργασία όπως και η γη αποτελούν τη μοναδική πηγή πλούτου. Το ίδιο το κεφάλαιο δεν είναι τίποτα άλλο από συσσωρευμένο προϊόν της εργασίας -** οι παραγωγοί του πλούτου, δηλ. οι εργαζόμενοι να εμφανίζονται στον ένα πόλο χωρίς να έχουν τίποτα να πωλήσουν εκτός από την ανθρώπινη δραστηριότητα, την εργατική τους δύναμη, δηλ. την προσωπική φυσική και πνευματική ενεργητικότητα τους, τη προσωπική τους ζωή (γιατί τι άλλο είναι η ζωή εκτός από δραστηριότητα; 2) ενώ στον αντίθετο πόλο να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι χωρίς να έχουν εργασθεί ποτέ, να κατέχουν όλο τον πλούτο;

«Από που προέρχεται το περίεργο αυτό φαινόμενο, ότι δηλαδή, βρίσκουμε στην αγορά, από τη μια, μια ομάδα από αγοραστές που είναι ιδιοχτήτες γης, μηχανών, πρώτων υλών και μέσων συντήρησης, που όλα αυτά, αν εξαιρέσουμε τη γη στη χέρσα της μορφή, είναι προϊόντα εργασίας, και από την άλλη μια ομάδα πουλητές, που δεν έχουν άλλο τίποτα να πουλήσουν εκτός από την εργατική τους δύναμη, από τα εργαζόμενα χέρια και το μυαλό τους. Από πού προέρχεται το φαινόμενο ότι μια ομάδα διαρκώς αγοράζει για να αποχτήσει κέρδος και να πλουτίσει, ενώ η άλλη ομάδα διαρκώς πουλά για να κερδίσει τα απαραίτητα για τη συντήρησή της; 

Η εξέταση αυτού του ζητήματος θα ήταν μια εξέταση αυτού που οι οικονομολόγοι ονομάζουν “συσσώρευση που προηγήθηκε ή πρωταρχική συσσώρευση”*** που θα έπρεπε όμως να ονομαστεί πρωταρχική απαλλοτρίωση. Θα βρίσκαμε ότι αυτή η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δε σημαίνει τίποτα άλλο, παρά μια σειρά ιστορικά προτσές, που καταλήγουν στη διάσπαση της πρωταρχικής ενότητας που υπήρχε ανάμεσα στον εργαζόμενο και στα μέσα εργασίας…

Αφού γίνει ο χωρισμός ανάμεσα στον άνθρωπο της εργασίας και τα μέσα εργασίας, η κατάσταση αυτή θα διατηρηθεί και θα αναπαράγεται διαρκώς σε αναπτυσσόμενη κλίμακα, ώσπου να την ανατρέψει πάλι μια νέα και ριζική επανάσταση στον τρόπο παραγωγής, που θα αποκαταστήσει την πρωταρχική ενότητα σε μια νέα ιστορική μορφή. 3
 

Συνεχίζεται...

* Φρίντριχ Έγκελς, "Διαλεκτική της Φύσης" ΕΔΩ

** Φρίντριχ Έγκελς, «Δίκαιος μισθός για δίκαιη εργάσιμη ημέρα»

*** "Πρωταρχική συσσώρευση" ΕΔΩ

1 Καρλ Μαρξ, "Το Κεφάλαιο", τομος Ι, σελ. 52, εκδ. ΣΕ 1975.

2 Καρλ Μαρξ, "...Χειρόγραφα του 1844" σελ.96, εκδ. ΓΛΑΡΟΣ.

3 Καρλ Μαρξ, “Μισθός, Τιμή και Κέρδος”, σελ. 47, εκδ. ΣΕ 1976.