« Σαν αξίες όλα τα εμπορεύματα είναι μόνο ορισμένη μάζα στερεοποιημένου χρόνου εργασίας».*
Τι είναι λοιπόν αυτό, στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία, που μας εμποδίζει να βλέπουμε στα παραγόμενα με την ανθρώπινη εργασία προϊόντα, την ανθρώπινη εργασία; Την σχέση δηλαδή που θα έπρεπε να συνδέει τον άνθρωπο με τους άλλους ανθρώπους, και όχι, όπως συμβαίνει να τον αποξενώνει, να τον εναντιώνει στους άλλους ανθρώπους;
«Είναι πεντακάθαρο ότι ο άνθρωπος με τη δράση του μεταβάλλει τις μορφές των φυσικών υλών με ένα τρόπο που να του είναι ωφέλιμος. Η μορφή του ξύλου λχ. μεταβάλλεται όταν φτιάχνεται απ’ αυτό ένα τραπέζι. Παρ’ όλα αυτά το τραπέζι παραμένει ξύλο, ένα αισθητό πράγμα. Μόλις όμως εμφανίζεται σαν εμπόρευμα, μετατρέπεται σε αισθητό υπεραισθητό πράγμα (δηλαδή, σε αισθητό ιδεατό πράγμα)… **
Τι συμβαίνει λοιπόν;
«Ο μυστικιστικός χαρακτήρας του εμπορεύματος, λέει ο Μαρξ, δεν ξεπηδάει από την αξία του χρήσης (ωφελιμότητά του). Ακόμα λιγότερο από το περιεχόμενο των στοιχείων που καθορίζουν την αξία του.
Γιατί πρώτο, όσο διαφορετικές κι αν είναι οι ωφέλιμες εργασίες (ραφτική, τυπογραφία, επιπλοποιία, υποδηματοποιία, κλπ) ή οι παραγωγικές δραστηριότητες, αποτελεί φυσιολογική αλήθεια ότι είναι λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, και ότι κάθε μια τέτοια λειτουργία, όποιο κι αν είναι το περιεχόμενο και η μορφή της, είναι στην ουσία ξόδεμα μυαλού, νεύρων, μυώνων, αισθητηρίων οργάνων κλπ. του ανθρώπου.
Δεύτερο, όσο γι’ αυτό που βρίσκεται στη βάση του καθορισμού του μεγέθους της αξίας δηλ. η χρονική διάρκεια του ξοδέματος ή η ποσότητα εργασίας, διακρίνεται χειροπιαστά από την ποιότητα της εργασίας (είναι φανερό, ότι η χρονική διάρκεια της εργασίας που έχει ξοδευτεί για την κατασκευή ενός ψυγείου, είναι άλλη απ' αυτή που ξοδεύτηκε για ένα παντελόνι ή αυτοκίνητο, βιβλίο, καρέκλα κ.ο.κ.).
Τέλος, από την στιγμή που κατά κάποιο τρόπο οι άνθρωποι εργάζονται ο ένας για τον άλλο, αποχτάει και η εργασία τους μια κοινωνική μορφή.
Από πού πηγάζει λοιπόν ο αινιγματικός χαρακτήρας του προϊόντος της εργασίας μόλις το προϊόν αυτό παίρνει τη μορφή του εμπορεύματος; (παράγεται δηλαδή όχι για προσωπική χρήση του παραγωγού, αλλά για ανταλλαγή, για πώληση). Ολοφάνερα απ’ την ίδια τη μορφή». (εμπόρευμα = αξία χρήσης και αξία ανταλλαχτική.)
Η ομοιότητα των ανθρώπινων εργασιών αποχτάει την εμπράγματη μορφή της όμοιας αξιακής αντικειμενικότητας των προϊόντων εργασίας. Το μέτρο του ξοδέματος της ανθρώπινης εργασίας με την χρονική της διάρκεια αποχτάει τη μορφή του μεγέθους της αξίας των προϊόντων της εργασίας. ( η αξία είναι μονάχα μια άλλη έκφραση της εργασίας, το ποσό της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας που κρύβεται μέσα σε ένα ορισμένο εμπόρευμα).
Τέλος οι σχέσεις ανάμεσα στους παραγωγούς, μέσα στις οποίες πραγματοποιούνται αυτοί οι κοινωνικοί καθορισμοί των εργασιών τους, αποκτούν τη μορφή μιας κοινωνικής σχέσης των προϊόντων της εργασίας» (δηλαδή, όπως θα φανεί πιο κάτω, όχι σαν άμεσα κοινωνικές σχέσεις των προσώπων στις δουλειές τους, όπως συνέβαινε σε προγενέστερους κοινωνικούς σχηματισμούς, μα αντίθετα σαν εμπράγματες σχέσεις των προσώπων και σαν κοινωνικές σχέσεις των πραγμάτων).
Έτσι, «το μυστηριώδες της εμπορευματικής μορφής, όπως τονίζει ο Μαρξ, συνίσταται λοιπόν απλούστατα στο ότι αντανακλά στους ανθρώπους τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της δουλειάς τους σαν υλικά χαρακτηριστικά των προϊόντων της εργασίας, σαν φυσικές κοινωνικές ιδιότητες αυτών των πραγμάτων, και γιαυτό η κοινωνική σχέση των παραγωγών με τη συνολική εργασία φαίνεται σ’ αυτούς σαν μια κοινωνική σχέση αντικειμένων που υπάρχει έξω απ’ αυτούς…
Ενώ πρόκειται για την καθορισμένη κοινωνική σχέση των ίδιων των ανθρώπων που παίρνει εδώ την φαντασμαγορική μορφή μιας σχέσης ανάμεσα σε πράγματα. ( σαν να είναι δηλαδή, τα προϊόντα του ανθρώπινου χεριού, προικισμένα με δική τους ζωή , σαν αυτοτελείς μορφές που βρίσκονται σε σχέσεις μεταξύ τους και με τους ανθρώπους) ... Αυτός ο φετιχικός χαρακτήρας του κόσμου των εμπορευμάτων πηγάζει… από τον ιδιόμορφο κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας, που παράγει εμπορεύματα»***
Με δυο λόγια, από τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής. Όπου το εμπόρευμα, εμφανίζεται, όπως το προσδιόρισε ο Μαρξ, ως μια αντιφατική ενότητα αξίας χρήσης και (ανταλλακτικής) αξίας. Αυτή η διπλή φύση του εμπορεύματος είναι ακριβώς, απόρροια της διπλής φύσης της ίδιας της εργασίας. Δηλαδή από τη μια είναι συγκεκριμένη εργασία, πηγή αξίας χρήσης, και από την άλλη αφηρημένη εργασία, δημιουργός αξίας.
Συνεχίζεται…
* Κ. Μαρξ, “Το Κεφάλαιο” τόμος Ι, σελ. 54
**Κ. Μαρξ, “Το Κεφάλαιο” τόμος Ι, σελ. 84.
***Κ. Μαρξ, “Το Κεφάλαιο” τόμος Ι, σελ. 84 - 85 - 86.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου